VOGUE

Tophane'de sanatsal bir şeyler oluyor@Zaman

Tophane bir süredir dönüşüm içerisinde. Birbiri ardına açılan sanat galerileri, bienal mekanları, hostelleri ve butikleri ile İstanbul'un yerli ve yabancı turistleri için bir keşif noktası olarak görülüyor.

Aslında semtteki değişim Beyoğlu Belediyesi'nin yapacağını duyurduğu Galataport projesiyle başladı. Karaköy'ü de içine alan büyük bir 'rezidans semti' planı bölgenin emlak değerini katlanarak büyüttü. Döküntü evlerini iyi fiyata satıp mahallesini terk eden ailelerin sayısı gün geçtikçe artmaya başladı. Sokak aralarında gezerken camlara asılan 'satılık' yazısıyla bugünlerde daha sık karşılaşabiliyorsunuz.

Galatasaray'dan Tophane'ye inen Boğazkesen Caddesi'nde ise bu hareketlilik daha farklı bir kimliğe bürünmüş. Beyoğlu ile Fındıklı'yı bağlayan hat üzerinde sanatsal bir şeyler oluyor. Galeriler burada konumlandığı için sanat sokağı havası esmeye başlamış. Performanslar sokağa taşıyor, 'outlet sanat' kavramıyla ilk kez burada tanışıyor, artwalk yani sanat yürüyüşüne yine ilk kez burada tanık oluyoruz... Bugün yapılacak olan "Olağandışı Bir Mahalle Turu" adlı sanatsal performansa berberinden yorgancısına kadar Tophane esnafı da katılınca gözümüzü dosdoğru Tophane'ye diktik. 'Kimler, burada neler yapmak istiyor?' sorusunun cevabını aradık. Karşımıza 3 galeri sahibi ve 2 bağımsız sanatçı çıktı.

2008'de açılan Outlet/İhraç Fazlası Sanat adlı mekanın yöneticisi Azra Tüzünoğlu'nun Tophane'yi seçmesinin nedeni ilginç. İstanbul Modern, Siemans Sanat, Mimar Sinan Üniversitesi ve bianellerde kullanılan Depo'nun bulunduğu Fındıklı hattı ile birçok sanat mekanın yer aldığı Beyoğlu'nu birbirine bağlayan bir hat üzerinde olmak istemiş. "Aşağıda ve yukarıda koca koca sanat kurumları var ama o arayı dolduracak birileri lazım. Farkındaysanız Fındıklı, Beyoğlu, Nişantaşı ve Bebek semtlerinde sanat alanında bir kümeleşme var. Bizim yaptığımız şey, bunları birbirine bağlamak ve insanların daha rahat dolaşmasını sağlamak." diyor.

Boğazkesen Caddesi'nde iki şubesi bulunan Pi Artwork'ün sahibi Yeşim Turanlı, 10 yıl boyunca Ortaköy'de galericilik yapmış bir sanatsever. Ama orada istediği dönüşümü bulamadığı için Tophane'ye taşınmaya karar vermiş. Azra Tüzünoğlu ile birlikte geçen ay 'Artwalk' projesini gerçekleştiren Yeşim Turanlı, "Burası sanat izleyicisi için güzel bir gezi yolu oldu. İstanbul'da trafik yüzünden bir günde 2-3'ten fazla bir şey yapamazken, tek vesayetle pek çok sanat alanı gezme kolaylığı sağlanmış oldu." diyor. Turanlı, mahallenin çocuklarıyla da bir workshop yapmayı planlıyor. Caddenin Galatasaray başında iki ay önce açılan StudioRTİ'nin sahibi Hakan İnan'ın da fikri, Turanlı ve Tüzünoğlu ile aynı yönde. Pera Müzesi'ne, Tütün Deposu'na, Modern Sanat'a yakın bir bölge tercih sebebinin ilk nedeni. Ancak StudiRTİ, diğer galerilerden biraz farklı. Burası 15 günde sergi yapan bir mekan değil. Atölye mantığıyla çalışıyor. 3-4 ressamın resimleri devamlı sergileniyor. Satıldıkça yerine yenileri asılıyor. Böyle yerlere producer yani üretici galeri adı veriliyor.

Problemli Manzara@Cumhuriyet

Kaldırım taşları, kimisi yerinde, kimisi yerinden sökülmüş… Belki fırlatılmayı bekliyor belki de tamir edilmeyi… Hakan Kırdar’ın Outlet İhraç Fazlası Sanat Merkezi’ndeki “Problemli Manzara” sergisi, bize kente bakmayı öneriyor. Sözü edilen görmekle sınırlı bir bakma eylemi değil, siyasal, ekonomik, içsel bir algılama sürecinden bahsediyor Kırdar. Biz de Hakan Kırdar’la problemli manzaralar üzerine konuştuk… Oraya kadar gitmişken, Merkez’de onunla eşzamanlı gösterilen, Merve Şendil’in “Üç Şehrin Hikâyesi” sergisini de gezmeyi unutmayın.

- Sanatçılar genelde göze hoş gelen manzaraları yansıtırlar işlerine. Problemli manzaralar üzerine bir çalışma yapma fikri nasıl gelişti?

- Toplumda sanatla ilgili birçok klişe mevcut. Bu klişelerin başında da, manzara resminin hoşa gitmesi gerektiği yargısı geliyor. Benim derdim, hoşa gidecek manzaraları yeniden üretmekten çok, zaten gözümüzün önünde duran problemli manzaraları açığa çıkarmaktı. Serginin temeli aslında Batı’da çok zaman önce tartışmaya açılmış, Türkiye’de ise 80’den sonra konuşulan ancak hâlâ net karara bağlanamamış kamusal alan/kamusal mekân konusunu son derece yalın bir biçimde ele almaktı. Benim bu meseleye yaklaşımım, sokağın fiziksel dokusuna son derece yakından bakarak aslında o yakınlığın içerdiği problemleri görünür kılmaktı.

- Neler bu problemler? Kente bakmaya başlayınca ne gibi problemler gördünüz?

- Resimlere yansıyan problemleri mecazi olarak anlamlandırmayı tercih ediyorum. Bunları mikro ve makro ölçekte değerlendirebiliriz. Mikro ölçekte bakarsak, yollarımız ve kaldırımlarımız da güncel politik ortamımız gibi. Ya kaldırım taşları ustaca dizilmemiştir, kırık ve dağılmıştır, zemin çökmüştür, ızgaranın demiri eğrilmiştir, kopmuştur ya da bitmek bilmeyen bir yıkma-yeniden yapma sürecine şahit olursunuz. Bizde neden siyasi bir skandalda ya da seçim yenilgisinde Batılı politikacılar gibi normal yolla istifa eden kimse yok? Bu ikisinin birbiriyle son derece ilişkili olduğunu düşünüyorum. Makro ölçekte ise, bu problemlerin ülke ve medeniyetimiz adına bir sistem sorununa işaret ettiğini söyleyebilirim. Gelenek / modernleşme ve çağdaşlık Türkiye’nin Osmanlı’dan devraldığı, hâlâ önünde duran ve çözmeye çalıştığı en temel mesele. Bu yüzden, güçlü bir imge olduğu için serginin öznesi de, nesnesi de kent.

- Niye bize bu manzarayı göstermek için fotoğrafı değil de, gerçeğinden ayırt edilemeyecek bir resim anlayışını tercih ettiniz?

- Tercihim tamamen sanatsal dil ile ilgili. Fotoğraf daha nesnel bir dil. Oysa resmin halen öznel olduğunu ve resim yoluyla çok daha kişiye özel bir dil kurulduğunu düşünüyorum. Resmin biricikliği, gerçek anlamda kopyalanamaz olması da bir tercih sebebi benim için. Aslında resimlerimin fotoğrafik bir algıyı da kışkırttığını görebilirsiniz. Gerçekçi tarzı neden tercih ettiğime gelirsek, toplum olarak bu coğrafyadaki kültürlere ve yaşadığımız topraklara ilişkin sahiplenme, sahip olma ve aidiyet ilişkisi bağlamında bir problem yaşadığımıza inanıyorum. Yaşadığımız gerçeklikler ile gerçeklik algımız arasında bir kopukluk hissetmem, beni gerçekçi bir tarza yöneltmiş olabilir.

- Yere bakmak, biraz içe dönmeyi de getirir...

- Haklısınız. Mahcup olduğumuzda önümüze, yere bakarız. İçe kapanmak gibi. Serginin öznesi kent ise gizli öznesi de ben’imdir herhalde. Kentte dolaşırken, bir tür dışa açılırken aslında içime, içimize bakmaya, içe dönmeye çalıştım sanırım. Bir yandan da hayata dair temel sorunların cevaplarını aramaya devam ettim. Yolda yürürken, kaldırımlardan iner çıkarken dengemizi korumak için sık sık yere bakma gereksinimi duyarız. Bastığınız zemin, kaldırım taşları... Sonra kentin ızgara ve rögar kapaklarının altındaki göremediğiniz bir uzantısının olduğunu fark ediyorsunuz. Daha sonra öğrenilmiş bir edim olarak yere bakmaya devam ediyorsunuz. Bir farkındalık oluştuğu için de daha bir dikkatli bakıyorsunuz artık. Benim amacım bu doğal yollardan başlayıp gelişen deneyimi paylaşmak.

- Sokaklar ve kaldırım taşları, politik açıdan da önemli yapı taşlarıdır... Yaptığınız çalışmaların böyle çağrışımları da var mıydı sizin için?

- Tabii ki var. Sokaklar, Batı ve bizim gibi takip eden modernleşmelerde, kentsoylulaşma sürecinin bir sonucu olarak oldukça politize olmuştur. Bu yüzden sokak, kamusal bir mekân olarak bir bellek de sunmaktadır. 68’in ünlü sloganını hatırlayın: “Kaldırım taşlarının altında plaj var”. Kamuyu, kaldırım taşlarını sökmeye götürecek denli güçlü bir çağrıydı bu. Sokaklar, aynı zamanda, geçmişte ve bugün iktidar/vatandaş etkileşiminin en yoğun yaşandığı mekânlar. Kaldırım taşlarının silaha dönüştüğü sokak savaşları daha dün yaşanmış gibi belleklerimizde ve yarın bu savaşlar tekrar yaşanabilir. Sergide yerinden sökülmüş ve fırlatılmaya hazır kaldırım taşlarından oluşan bir resim serisi mevcut.


Esra AÇIKGÖZ
Cumhuriyet Dergi / 23.05.2010

TOPHANE'DE SANAT

Starter Pack@ARTFORUM

ISTANBUL 05.19.10
Cathryn Drake

I THOUGHT ROME was the most beautiful city in the world, but then I saw Istanbul. The occasion was the highly anticipated inauguration on May 7 of the new Arter space, a showcase for the Vehbi Koç Foundation’s contemporary art collection and a platform for artistic production launched by scion Ömer Koç.

Located on the bustling pedestrian Istiklal Street, which runs from Galata Tower to Taksim Square, the foundation’s elegant historic building reflects the influence of the Koç family, owners of the largest conglomerate in the country as well as the first private cultural institution, Sadberk Hanim Museum. The private sector here has been the key to promoting contemporary artists: Siemens Sanat is sponsored by the eponymous conglomerate, Platform Garanti was initiated by the Garanti Bank, the Istanbul Modern was founded by pharmaceutical company Eczacibasi, and the Istanbul Biennial is currently being funded by Koç Holding.

On Wednesday I visited the Elgiz Museum of Contemporary Art, founded by developer Can Elgiz and his wife, Sevda, with a permanent collection that ranges from paintings by Fahrelnissa Zeid and her son, Nejad Devrim, to images stitched by Ramazan Bayrakoglu and Tracey Emin as well as Jan Fabre’s beetle-studded 1993 sculpture Wall of the Rise of Angels. Over lunch at a new designer mall nearby, surrounded by the company’s towers, Sevda informed me of Sotheby’s vice president Ali Can Ertug’s tragic death the day before. “The Turkish art world is in shock,” he said. “I don’t think Ömer will feel up to attending the Arter opening—they were very close friends.”


The next night was the inauguration of “Never Neutral,” curated by Mari Spirito and November Paynter at the Misir Apartments building, home of the Galerist and Nev galleries. Chris Marker’s timeless film montage Sans Soleil was projected in the darkened quasi-empty room, formerly the URA project space, across from a TV monitor playing Dara Birnbaum’s Cannon: Taking to the Streets, documenting political activism in the States. On the way to the exhibition I was detained on Istiklal by a mob with red flags protesting against the Greek bailout, which made the exhibition resonate all the more. The impetus behind the timely show, according to Spirito, was to exhibit artists that are repeatedly cited as influences by other artists. “I would like to contribute something here,” she added, “but it doesn’t make sense for me to do Turkish artists.”
At a cozy wood-paneled restaurant in the maze of little alleys nearby, there was a dinner in honor of René Block, curator of Arter’s inaugural exhibition, “Starter” and director of the organization’s Tanas project space in Berlin. In attendance was a gang of exuberant Kurdish artists along with Iraqi artist Mandana Moghaddam, artist Navid Nuur, curator Emre Baykal, and Outlet gallery’s Azra Tüzünoglu. Artist Vahap Avsar recounted why he decided to work in Istanbul again after fifteen years in New York, even though it meant serving a month in the military. “In the ’90s people were laughing at us conceptual artists—art was more decorative. Now it is so happening—it is like Istanbul is pregnant with something bigger to come.”

The next morning I toured “Starter” with Baykal and Melih Fereli, former director of the Istanbul Foundation for Culture and Arts, whose enthusiasm for and influence on the Turkish cultural scene seems boundless. The seamlessly curated survey of 160 works from the 1960s to the present, installed on five narrow floors connected by a dizzying spiral staircase, reflects the collection’s emphasis on Turkish and regional artists complemented by references to seminal international influences and antecedents. Highlights include Ahmet Ögüt’s video Things We Count, which slowly scans a parking lot filled with obsolete fighter jets while a hypnotic voice lists a seemingly endless series of numbers. On a floor featuring installations depicting the ephemeral from Fluxus to now, Fereli spontaneously started stroking Cevdet Erek’s Shore Scene Soundtrack carpet to evoke the sea.

The place was mobbed for the opening that evening, so I was happy to have seen the pristinely poetic show in solitude. At the entrance I bumped into Rodeo’s Lara Fresko, who gushed that it was “the first show I have seen in a long time about which I have absolutely no criticism.” Koç did make an appearance and was graciously fielding visitors. “I am not just saying this because of the situation,” Spirito said, “but for me the show is about disappearance and loss—and Stuart Sherman’s Suitcase holds it all together.”

Across the street, local expat Paynter was holding court over drinks on the roof terrace of the Borusan Foundation, which was feting its exhibition “Cosmic Latte,” curated by Suzanne Egeran. As we looked down on the Arter palace, and across the Bosphorus to the opposite shore, Turkish Vogue art director Iain Foxall commented, “Istanbul has never had anything as internationally important as this before.” Critic H.G. Masters added to the praise for Block, “Tanas consistently has the best shows in Berlin aside from the museums.” After the quiet official dinner party on the terrace of the Anatolian cultural institute, we all decamped to Urban, a trellised bar in an alley near the Galatasaray Hamami, after which the brave repaired to the Kiki Club for all-night dancing.

Saturday was the premiere of the new Rampa gallery, inaugurated with a survey of work by Cengiz Çekil, curated by Vasif Kortun. The immense open space was bursting with people and a mix of sculptural installations and collages, along with new and old video interviews with the artist at either end. Twelve ’70s Coke bottles outfitted as explosives in the installation Towards Childhood, Since Childhood had another meaning: Rampa assistant director Özkan Cangüven said he delivered them to the gallery while on a short vacation from New York—and got offered the job.

Later, Spirito and I dashed to the ferry for Koç’s summerhouse (a compound really, reportedly run by a staff of fifty-five), where a dinner party was in progress. We were greeted by Jenny Holzer’s red neon PROTECT ME FROM WHAT I WANT above the elevator, which opened to reveal seemingly everything Koç has: The place was packed with a mix of elegant Orientalist paintings and intimate portraits, grotesque sculptures by Patricia Piccinini, a profusion of Iznik ceramics—and, curiously, countless rhinoceroses. As we surveyed a wall covered with Egon Schiele paintings, dealer Nieck De Bruijn exclaimed, “This is hard-core!” But apparently that wasn’t all: There was also a model of the collector’s impressive winter residence.

At dinner I asked Koç if he knows how many rhinos he owns: “I have no idea—I love them. The artist who created Michael Caine for Madame Tussauds made the two hunting trophies on the wall.” When we then confessed that we had mistaken his uncanny Evan Penny busts for Ron Muecks, he explained, “I would love to own a Mueck, but I can’t afford him.” Above the couch hangs Taner Ceylan’s bloodied self-portrait Spiritual, which took $107,415 at Sotheby’s in 2009. Koç inherited the house and his passion for Islamic antiques from his aunt Sevgi Gönül, but on this occasion it was Ertug, whose friendship inspired his contemporary art collection, who was present both in spirit and in thought.

http://www.artforum.com/diary/id=25628

HAKAN KIRDAR+MERVE ŞENDİL@OUTLET

XOXO

Anneleri hayatta olanlara Annem ve Baudelaire//Gündüz Vassaf

Pek enderdir ama hepimize olur, bambaşka bir şey düşünürken gözünüzün önüne yılların derinliklerinden adını unutuğunuz tanıdık bir yüz gelir. Durup dururken oyuncaklarınızdan birini hatırlarsınız. Yıkılmış bir semtin görüntüsünde eski mahallenizin tanıdık seslerini duyar, çocukluğunuzun daracık çatı katı penceresine uzanabilmek için ayaklarınızın ucuna bastığınızın heyecanını hissedersiniz. Ve hiçbir şekilde çözemezsiniz hangi çağrışımın sizi birdenbire bu kadar geriye, belleğinizin rahminin sıcacık derinliklerine yolladığını.
Baudelaire, ‘Kötülük Çiçekleri’nde (Le Fleur de Mal), “Renkler, sesler ve kokular çağırışırlar orada” der. Renkler ve sesler tamam da, belleğimizin seçiciliğinde kokuları ne denli yok ettiğimiz aklımdan geçiverdi, annem geçen hafta öldüğünde. Annemin son günlerinde bir daha duyamayacağımı bilerek teninin kokusunu doyasıya koklamaya çalışıyordum.
Oysa albümler dolusu fotoğrafları, yüzerken, kar kürelerken, beni kucağında taşırken filmleri, bandlarda hayatını anlatan sesi, torunlarından da öteye var olacak. Bunları mümkün kılan teknolojiyi geliştiren türümüz, buluşlarını beyinindeki cerebral cortex’in evrimine borçlu.
Baudelaire’in renklerin ve seslerin birbirlerini çağrıştırdığı beynimizdeki yeri türümüzün evrim sürecinde nispeten yeni. Beynimizin daha eski ve en büyük kısmı koku almakla ilgili.
Ne var ki türümüz geliştikçe kokunun önemi azalmış. Kokumuza yabancılaşmışız. Vücutlarımız kokmasın diye yıkanmamız, çağdaş kültürün yeni adetlerinden biri. Et yiyoruz, kasabın kokusuna tahammülümüz yok. Sevişiyoruz, tenimizin kokusunu laboratuvarlarda imal edilmiş parfümlerle gizleyerek.
İnsanın modernleşmesi, bir anlamda da kokuları, koklamayı yok etmesinin, kokunun sansürlenmesinin tarihi.
Sanat da tarihin bir parçası olarak bu kervana katılmış.
Sesleri müziğe, görüntüleri plastik sanatların çeşitli dallarına dönüştürmüşüz. Damağımıza hitab eden lezzetleri yaratanlar var. Sanata dönüşmemiş de olsa, dokunma hazzı sevişme estetiğinin parçası.
Koku sanatın sürgününde.
Oysa yaratıcılıklarını parfüm kokularının buluşlarına vakfeden insanlar asırlardır bu maceralarını sürdürüyor. Bir ‘fıs fıs’la kullanılmış otomobillerin yepyeni kokabilmesini sağlayabiliyoruz. Teknoloji kokuların saklanmasını mümkün kılıyor.
Neden sanatçının yarattığı kokulardan, ya da bildik kokuların yeni kompozisyonlarından oluşan sergiler olmasın? Neden kokular, senfoni orkestrasının seslerinin beynimizde algılanmasının benzer serüvenini yaşatmasın?
Neden bütün duyularımız yeni bir sanatta buluşmasın?
Günün birinde belki kokular da sarmalar annelerimizin renk ve seslerinin çarıştırdığı geçmişimizi.
*18 Ekim, 1998